اگر از خودتان میپرسید استعداد چیست؟ بگذارید جوابتان را با یادآوری یک مثال معروف بدهم! حتما شما هم این جملهی انیشتین را شنیدهاید که اگر ماهی را بر اساس تواناییاش در بالا رفتن از درخت قضاوت کنید، ماهی تمام عمرش را با این باور زندگی میکند که یک کودن است!
بیشتر افراد در فضاهای آموزشی و شغلی و حتی خانواده، ماهیهایی هستند که مدام برای پرواز کردن تشویق میشوند؛ بسیاری از آنها بخش زیادی از عمرشان را صرف آموختن پرواز میکنند؛ تمام اصول و قواعد پرواز کردن را یاد میگیرند ولی در نهایت دستاوردشان چیزی جز بالههای شکسته و غلت زدن روی خشکی نیست. در آخر هم تبدیل به موجودی میشوند که نه قورباغه است نه پرنده! موجودی که هم آب را از دست داده، هم خشکی.
استعداد، حلقهی گم شدهی جامعه و فضاهای آموزشی و شغلی است؛ کلمهی هزارچهرهای که هرگز نتوانسته خودش باشد! گاهی لباس هوش تنش کردهاند؛ گاهی لباس علاقه و گاهی لباس مهارت. اما استعداد معنای متفاوتی دارد. متفاوتتر از معنایی که هرروزه از زبان مادرها برای نمرهی عالی یا از طرف اطرافیان برای تولید موسیقی از قاشق چنگال میشنویم!
معنای واقعی استعداد چیست؟
قبل از هرچیز باید بدانیم استعداد چیست؛ استعداد یعنی آموزش مهارتی خاص، در زمانی کمتر نسبت به حد معمول. تمام انسانها در زمینهی خاصی استعداد دارند؛ استعدادهایی که گاهی هرگز بستری برای بروز و رشد پیدا نمیکنند. افراد مختلف در زمینههای مختلفی توانایی دارند و در آن زمینهها سریعتر پیشرفت میکنند.
برای درک بهتر مفهوم استعداد، فرض کنید دو نفر در شرایط کاملا یکسان مشغول آموزش نقاشی هستند؛ میخواهند طرح جدیدی روی بوم بکشند؛ یکی طرح را در مدت زمان پنج ساعت میکشد و نقاشی دیگری دو روز زمان میبرد. طبیعتا نفر اول استعداد بیشتری در نقاشی کشیدن دارد. اما آیا این مسئله به معنای بیاستعدادی یا کم استعدادی نفر دوم است؟ آیا راهی برای تقویت استعداد وجود ندارد؟ استعداد امری ذاتیست یا اکتسابی؟ برای دانستن جواب این سوالها همراه ما باشید.
استعداد، استعداد است!
استعداد تنها استعداد است. نه هوش، نه خلاقیت و نه مهارت! استعداد معنای متفاوتی دارد. باید توجه داشت که بهرهی هوشی ارتباطی به استعداد ندارد و میزان آن تعیین کنندهی استعداد نیست. همچنین آن به تنهایی نمیتواند منجر به موفقیت شود؛ استعداد با پشتکار و مهارت کامل میشود، با تمرین و ثبات! در غیر اینصورت بسیاری مواقع پشتکار و تمرین میتواند استعداد را کنار بزند. بهطور مثال فردی که استعداد موسیقی دارد، بدون تمرین نمیتواند به نتیجهی مطلوبی برسد و چهبسا فرد دیگری که استعداد کمتری دارد با تکیه بر پشتکار و تمرین از او پیشی بگیرد. در نتیجه استعداد مانند نهالیست که هرگز بدون رسیدگی گل نمیکند.
پیشنهاد مقاله: چطور کار پیدا کنیم؟
آیا تمام افراد استعداد دارند؟
بله! به همین قاطعیت و روشنی! ماهی را که یادتان نرفته! همان ماهیای که میخواست پرنده شود ولی ضربهمغزی شد را میگویم؛ ماهی استعداد پرواز و بالا رفتن از درخت را ندارد اما آیا این به معنای بیاستعدادیست؟ طبیعتا نه! نمیتوان از استعداد شنا و زندگی اجتماعی ماهی صرف نظر کرد؛ لذا قرار گرفتن افراد در موقعیتها و مسیرهای اشتباه بهمعنای بیاستعدادی نیست، بلکه به معنای آن است که باید استعدادهای خود را کشف کنند و درخت را به پرندهها بسپرند.
استعداد من در چیست؟ راههای شناسایی استعداد
اگر کسی بیمقدمه از شما بپرسد استعدادت در چه زمینهای است یا چه مهارتی دارید، چه جوابی میدهید؟ آیا میتوانید بدون تردید و تعلل، سریع به این سوال جواب بدهید؟ تا به حال جلوی آینه این سوال را از خود پرسیدهاید؟ برای پیدا کردن این سوال کافیست چند گام ساده بردارید.
با ترفند های کشف استعداد، استعدادتان را پیدا کنید!
1. گام اول ، به گذشته برگردید!
هرکس در طول زندگیاش در انجام بعضی کارها مهارت بیشتری دارد؛ به دوران مدرسه، دانشگاه یا محل کار برگردید؛ از انجام چه کاری بهوجد میآمدید؟ وقت انجام کدام فعالیت گذر زمان را حس نمیکردید؟ در کدام مهارت زودتر از بقیه به نتیجه میرسیدید؟ کدام کار خستهتان نمیکرد؟ خودش است!
2. گام دوم ؛ خودتان را ارزیابی کنید
حین انجام چه کاری پاک ساعت را فراموش میکنید؟ در چه موقعیتهایی سرعت عمل بیشتری دارید؟ نگاهی کلی به وضعیت خود داشته باشید. آیا در مسیر موردعلاقهتان هستید؟ آیا از انجام کار فعلیتان رضایت دارید؟ در فراغتتان سراغ چه کاری میروید؟ مهارتها و تواناییهایتان را یادداشت کنید؛ هر کاری که در آن از بقیه تواناترید و احساس خوبی به آن دارید. بله خودش است! استعداد! تونایی بالقوهای که ما را از بقیه متمایز میکند. برای کشف استعداد هرگز دیر نیست، لطفا به آب برگردید ماهی عزیز!
3. گام سوم ؛ مشورت کنید
برای کشف استعدادهای خود با نزدیکانتان صحبت کنید. ممکن است انجام کارهایی که برای شما ساده و پیشپاافتاده هستند، برای دیگری سخت و طاقتفرسا باشند. پاسخهای مختلف را یادداشت کنید و کنار علاقهتان بگذارید. این کار به شما کمک میکند حوزههای استعداد و علاقهتان را کشف کنید و مسیری مطابق با آنها در پیش بگیرید.
4. گام چهارم ؛ موفقیت هایتان را واکاوی کنید
نگاهی به مسیر زندگی خود بیندازید و ببینید بیشتر موفقیتهایتان در چه زمینهای بوده است؟ مثلا اگر در زمینهی کارهای گروهی موفقیتهایی کسب کردهاید ممکن است در زمینهی ارتباطات و ساماندهی مستعد باشید.
5. گام پنجم ؛ علاقه تان را دنبال کنید
علاقه و استعداد ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند؛ زمینههای هنری، علمی و یا ورزشی موردعلاقهتان را نادیده نگیرید. در دورههای مختلف آموزشی شرکت کنید تا علاقه و استعدادتان را محک بزنید.
6. گام ششم ؛ آزمون های استعدادیابی
آزمونهای استعدادیابی کمک زیادی به کشف حوزههای توانمندی شما میکنند. تستهای جانسون اوکانر، هالند، کلیفتون، هوارد گاردنر و MBTI تستهایی هستند که با بررسی عملکرد جسمی و ذهنی شما، مهارت و استعدادتان را بررسی میکنند.
ترفندهای کشف استعداد در کودکان
برخلاف تصور عموم، موفقیتهای درسی تنها هوش بالا را اثبات میکنند نه استعداد و حوزهی آن! مطالعهی زندگی بسیاری از شخصیتهای بزرگ تاریخ، نشان میدهد موفقیتهای درسی ارتباطی با استعداد ندارند! استعدادیابی کودکان از سه سالگی آغاز میشود.
1. به بازی ها و رفتارهای کودک دقت کنید.
کودکان معمولا رویاها و علاقههای خود را در بازیهایشان پیاده میکنند. هر کودکی در زمینهی خاصی علاقه و توانایی بیشتری دارد. به رفتارهای کودک دقت کنید و عواملی که او را به وجد میآورند شناسایی کنید. کودک به چه کارتونهایی علاقه دارد؟ در چه مسائلی کنجکاوی میکند؟ تکلیف کدام درس را با علاقهی بیشتری انجام میدهد؟ ریشهی بسیاری از استعدادها در بازیهای دوران کودکی است. در این زمینه میتوانید با مربی مهد یا معلم مدرسه نیز صحبت کنید.
2. آزمون استعدادیابی کودکان
خوشبختانه دورهای که پدر مادرها انتظار داشتند کودکانشان حتما پزشک یا مهندس شوند به سر رسید! حالا اکثر افراد میدانند بازهی تنوع استعدادها بسیار عظیم است و کشف استعداد از سنین پایین کمک شایانی به تعیین مسیر زندگی کودک میکند. هوارد گاردنر عزیز، تنها محققی است که در بین تحقیقاتش کودکان را از یاد نبرده و تست خاصی برای استعدادیابی آنها طراحی کرده است؛ گاردنر هشت استعداد:
- هوش زبانی و کلامی
- هوش منطقی و ریاضی
- هوش دیداری و فضایی
- هوش جسمی و حرکتی
- هوش درونفردی
- هوش برونفردی
- هوش هستی گرایی
- هوش طبیعت گرایی
را مبنای آزمون استعدادیابی کودکان قرار داد؛ البته باید توجه داشت که بعد از کشف استعداد باید به کودک حق انتخاب داد و علاقهاش را در نظر گرفت.
آموزش برنامه نویسی پایتون به کودکان و نوجوانان
نحوه شکوفا کردن استعداد، یک والد سختگیر برای استعدادتان باشید!
آیا استعداد خودش صبحها تنهایی به باشگاه میرود و روی تقویت خود کار میکند؟ آیا میتوانیم از تواناییِ آرام و خجالتیای که ساکت گوشهای نشسته انتظار داشته باشیم دنیا را تکان دهد؟ این شما هستید که باید دست توانایی کوچک و خجالتیتان را بگیرید و به باشگاه ببرید. برایش غذا بپزید و تر و خشکش کنید تا بزرگ شود و عصای دست زندگیتان باشد. بهتر است والدین سختگیری باشید و حالا که این توانایی مغز شما را برای تولد انتخاب کرده، حسابی برای پرورشش وقت بگذارید.
راه و چاه شکوفا کردن استعداد! خطر بارش هنر و استعداد از هر انگشت!
نحوهی شکوفا کردن استعداد راهیست که این توانایی بالقوه را به مهارت و توانمندی بدل کنیم، پرورشش دهیم و مسیر مناسب زندگی خود را پیدا کنیم.
1. تمرین، مطالعه و پژوهش داشته باشید!
افلاطون معتقد بود انسانها با تواناییها و مهارتهای خاصی به دنیا میآیند؛ اما ارسطو ساز مخالف زد و گفت تنبلی را کنار بگذارید. انسان با تلاش، تمرین و پشتکار میتواند به موفقیت دست یابد. محققان امروزی هم برای این که نه سیخ بسوزد نه کباب، وسط ماجرا را گرفتهاند و گفتهاند استعداد و پشتکار دو یار جدانشدنی هستند که فراق هرکدام دیگری را از بین میبرد. پس استعداد و پشتکار همراه هم لازمهی موفقیت هستند و استعداد به تنهایی راه بهجایی نمیبرد، بلکه باید شکوفا شود.
برای شکوفایی استعدادتان از تمام منابع موجود در این زمینه استفاده کنید؛ در موردش تحقیق کنید، با افراد موفق این حرفه صحبت کنید، کتاب و مقاله بخوانید و ابعاد این زمینه را بسنجید.
2. مسئولیت پذیر باشید!
برای افتادن در مسیر شکوفا کردن استعداد، باید خودتان را در موقعیت محک و تجربه قرار دهید. هیچچیز مانند تجربه شما را در مسیر پیشرفت استعدادتان یاری نمیکند. سراغ زمینهی موردعلاقهتان بروید، در موردش مطالعه کنید و بعد مسئولیتهایی را در این رابطه بپذیرید. قرار گرفتن در دل کار باعث میشود هرچه سریعتر با فضای زمینهی استعدادتان آشنا شود و زودتر آن را شکوفا کنید.
3. تسلیم نشوید!
سادهانگاریست که تصور کنیم رشد و پیشرفت در هر زمینهای بدون متحمل شدن سختی و ثبات اراده حاصل میشود. هر مسیری مشکلات و موانع مربوط به خود را دارد و برای رسیدن به سرپایینیهای مسیر باید سربالاییهای نفسگیر را طی کرد. سختیهای مسیر استعدادتان را تحمل کنید، نتیجهی درخشانی انتهای مسیر منتظر شماست.
4. مشاوره را جدی بگیرید!
مشاور میتواند شما را در مسیر رسیدن به هدف راهنمایی کنید. شرایط و ویژگیهای خود را برای مشاور شرح دهید و از او بخواهید در پرورش استعداد یاریتان کند. مشاور میتواند با بررسی موانع، اهداف و امکانات تصویر روشنی از زمینهی استعدادتان شرح دهد. همچنین میتوانید با صحبت با افراد صاحب در نظر در حوزهی استعدادیتان، آینده را پیشبینی کنید. بهطور مثال اگر استعداد شما در زمینهی موسیقی است، صحبت با صاحبنظران و افراد موفق این عرصه میتواند تصویر شفافی از موانع، مسائل مالی، مشکلات، آیندهی شغلی، امنیت شغلی و سایر ویژگیهای این شغل ارائه دهد.
5. از همان اول دنبال دستاوردهای مالی نباشید!
در آغاز حرکت در مسیر استعدادتان، انتظار دستاوردهای مالی شگفت ناامیدتان میکند. حرکت در مسیری تازه و موفق شدن در آن مسلما زمان میطلبد و بهزودی به دستاورد مالی ختم نمیشود. صبوری کنید؛ آینده برایتان دست تکان میدهد.
پیشنهاد مقاله: چگونه یک رزومه جذاب بنویسیم
راه شکوفا کردن استعداد کودک چیست؟
1. سختکوشی و ممارست را به کودک آموزش دهید
کودک نباید تصور کند استعداد به معنای بینیازی در تمرین و ممارست است؛ استعداد تنها زمینهی اولیه برای پیشرفت است و موفقیت تنها نتیجهی سختکوشی، تلاش و ممارست است. استعداد بدون سختکوشی مانند نهالی روی آهن به نتیجه نمیرسد؛ پس با تکرار و القای استعداد، کودک را از سختکوشی غافل نکنید.
2. زمینهای برای تبدیل استعداد به مهارت فراهم کنید!
در صورتی که قادر به کشف استعداد کودک شدید، با مشاوره و مطالعه، زمینهها و اسباب رشد و پیشرفت او در آن حیطه را فراهم آورید.
3. به این سوال جواب بدهید: استعداد یا هوش؟
هوش و استعداد معنای متفاوتی دارند؛ بر خلاف تصور عموم، ضریب هوشی بیشتر ابدا به معنای داشتن استعداد در تمام زمینهها نیست. برای درک تفاوت هوش و استعداد، به این مثال توجه کنید: هوش زمینی حاصلخیز است و استعداد دانهای خاص! تمام دانهها با استفاده از خاک رشد میکنند ولی هرکدام ویژگی متفاوتی دارند. هوش پایه و اساس یادگیری است اما هرکس در زمینهای خاص از هوش استفاده میکند. پس کودکی که ضریب هوشی بالایی دارد، لزوما پزشک یا موسیقیدان خوبی نخواهد شد.
راهکارهای تقویت استعداد و ماهی ماندن در دریای عظیم مهارتها
1. استعدادت را بشناس!
قدم اول برای تقویت استعداد، شناسایی آن است. ما باید از طریقههای مختلف استعدادهای خود را شناسایی کنیم و برای کسب مهارت در آنها تصمیم بگیریم.
2. تمرین ، پشتکار و مهارت
استعداد به تنهایی منجر به هیچ نتیجهای نمیشود لذا برای تقویت آن باید به سراغ تمرین، پشتکار و مهارت رفت. تمرین برای تقویت استعداد، مانند آب و آفتاب است برای پرورش دانه! بدون تمرین و پشتکار استعداد به مسیری نمیرسد و تنها در حد توانایی بالقوهی تلف شدهای باقی میماند. بسیاری از افراد استعداد نقاشی دارند ولی آیا تمام آنها نقاش میشوند؟ خیر! ما باید استعدادهای خود را به مهارت تبدیل کنیم.
معجون استعداد، علاقه، پشتکار و مهارت همان معجون جادوییست که در قصههای پریان شخصیتها را ابر قهرمان میکرد.
آیا علاقه استعداد را تکمیل نمیکند؟ آیا نداشتن استعداد به معنای ناتوانی مطلق در آن زمینه است؟ ولو این که به آن زمینه علاقهی زیادی داشته باشیم!
پاسخ این سوالات رایجی که برای بسیاری از افراد در مورد فعالیتهای موردعلاقهشان ایجاد میشود، منفی است! بسیاری از محققان بزرگ نظریهی ذاتی بودن استعداد را رد کردهاند چون اعتقاد داشتند علاقه میتواند باعث ایجاد استعداد شود! پژوهشی نشان داد ۶۰ درصد از استعداد موسیقی ذاتی و ۴۰ درصد آن اکتسابی است در حالی که هوش ۷۰ درصد ذاتی و تنها ۳۰ درصد اکتسابی است.
فارغ از اختلافنظرها و درگیریهای محققین عزیز، هرگز گمان نکنید نداشتن استعداد به معنای ناتوانی همیشگی است. نباید قدرت علاقه و مهارت را نادیده بگیرید! اگر به زمینهای علاقهمند هستید سراغش بروید، پشتکار، علاقه و مهارت کنار هم میتوانند به راحتی مچ استعداد را بخوابانند و از این لقمهی حاضر و آماده انتقام سختی بگیرند.
استعدادت را بساز!
تمرین و پشتکار در هر زمینهای، شما را به مهارت انجام آن کار میرسانند. شاید کمی آموزش آن کار نسبت به کسی که استعداد بیشتری دارد زمان بیشتری طلب کند اما نباید ناامید شوید! پای علاقهتان بایستید و اگر لازم شد مچ تمام استعدادهای دنیا را بخوابانید.
جز علاقه شرایط محیطی هم میتواند باعث بهوجود آمدن و یا تقویت استعداد شود. فضای اطراف روی فرد، بهخصوص کودکان تاثیر زیادی میگذارد و اگر امکان آموزش هنر یا فعالیتی در دسترس باشد، فرد ناخودآگاه بخشی از فنون آن فعالیت را فرا میگیرد.
پیشنهاد مقاله: بایدها و نبایدهای مصاحبه شغلی موفق
تفاوت مهارت و استعداد در چیست؟
مهارت و استعداد اغلب با هم اشتباه گرفته میشوند اما در واقع مفاهیمی متفاوت دارند. مهارت در اثر تمرین و ممارست ایجاد میشود اما استعداد به صورت بالقوه است. استعداد، توانایی ذاتی در حوزهای خاص است که با فرد متولد میشود، نوعی توانایی درونی که میتواند در زمینههای مختلفی مانند: موسیقی، نقاشی، نجوم، ورزش و… باشد. مهارت به عبارتی مقابل استعداد قرار میگیرد و کاملا اکتسابی است. فرد میتواند با صرف زمان و تمرین مهارتهای مختلفی کسب کند.
رابطهی فامیلی و نزدیک استعداد و شغل
ادارهای را تصور کنید که برای کارمندان، مانند درخت برای ماهی است! مدتها تلاش میکنند درخت را فتح کنند، شاید کمی هم بالا بروند اما به نتیجهی مطلوب نمیرسند! کارمندانی که مدام گوشهچشمی به ساعت دارند و روزهای هفته را طی میکنند تا به جمعه برسند. افرادی که مدام احساس ناکامی دارند و در خوابوبیداری سالهای باقیمانده تا بازنشستگی را میشمارند!
حال تصور کنید ماهی به آب برگشته! چی میکند؟ بهجای تلاش برای شنا، تلاش میکند اعماق دریا را کشف کند و قلمرویش را بزرگتر سازد! اگر هرکدام از این کارمندهای ناکام را استعدادیابی کرده و به مسیر اصلیشان بازگردانیم چه اتفاقی میافتد؟ بهسرعت مهارت کسب میکنند؛ حین کار زمان را فراموش میکنند، خلاقیت به خرج میدهند و هرروز راههای جدیدی کشف میکنند!
جمع بندی
پس از مطرح کردن ابعاد مستقل استعداد و شناسایی ویژگیهای آن، باید بگویم شناخت استعداد و کشف آن تنها ویژگی مثبتی در زمینهی خودشناسی نیست! شناخت استعداد نه تنها مسیر زندگی شما، بلکه مسیر زندگی اطرافیانتان را تغییر میدهد. زندگی آنقدر طولانی نیست که وقت خود را با تلاش در موقعیتهای اشتباه تلاش کنید. موقعیت خودتان را پیدا کنید، جای خودتان در دنیا! بهوضوح میبینید که زندگی صورت زیباتری پیدا میکند. و در نهایت اگر در کشف استعدادهایتان کمک خواستید ما بامدادیها کنار شما هستیم. کافیست سری به صفحه استعدایابی ما بزنید.