در دنیای توسعه نرمافزار، دو زبان اصلی وجود دارد که دنیای برنامهنویسی را به هم متصل میکند؛ یکی جاوا و دیگری جاوا اسکریپت. جاوا و جاوا اسکریپت مدتهاست که با هم تدوین شدهاند و هنوز هم بسیار محبوب هستند. برنامهنویسان حتی اگر مبتدی هم باشند، حتما نام این دو را شنیدهاند. زبان برنامهنویسی جاوا برای ساخت برنامههای کاربردی برای دستگاهها یا مرورگرها کاربرد دارد، اما کاربرد جاوا اسکریپت در ساختن اسناد HTML و مرورگرها است. با این حال، با وجود تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت، ممکن است این دو با هم اشتباه گرفته شوند.
شاید برخی افراد تصور کنند جاوا نسخه فشردهتر جاوا اسکریپت است، اما دقیقا اینطور نیست. اگرچه جاوا و جاوا اسکریپت نقاط مشترکی با هم دارند، اما این دو زبان، عملکردهای متفاوتی دارند. هدف از این مقاله آشنا کردن شما با تعریف جاوا و جاوا اسکریپت و تفاوتهای این دو زبان از جنبههای مختلف است. با ما همراه باشید تا یکبار برای همیشه تکلیف این دو را برایتان روشن کنیم!
تعریف جاوا چیست؟
جاوا یک زبان برنامهنویسی است که بر اساس چنین معنایی طراحی شده است: “یک بار بنویس، همه جا اجرا کن”. برنامههای جاوا به صورت بایت کدی کامپایل میشوند. ماشینهای مجازی (JVM) که بخش مهمی از جاوا هستند، به آن اجازه میدهند تا بایت کد را به هر کد ماشینی تبدیل کند. JVM به پر کردن شکاف بین کد منبع و 0 و 1هایی که کامپیوتر میفهمد، کمک میکند. هر ماشینی که JVM روی آن نصب باشد، میتواند یک کد جاوا را اجرا کند. جاوا در توسعه وب، به عنوان زبان سمت سرور و زبان برنامهنویسی انتخابی برای برنامههای تلفن همراه در پلتفرم اندروید کارآمدتر است. میتوان از جاوا برای توسعه فرانت اند هم استفاده کرد اما به دلیل کاستیهای امنیتی، شاید بهتر باشد خیلی روی آن حساب نکرد! همین مسئله شاید مهمترین تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
جاوا اسکریپت چیست؟
Javascript- جاوا اسکریپت در کنار HTML و CSS، یکی از سه جزء اصلی وب محسوب میشود. JavaScript که توسط اکثر وبسایتها استفاده میشود، یک زبان برنامهنویسی است که معمولا در مرورگر اجرا میشود و صفحات وب را پویا و تعاملی میکند. امروزه جاوا اسکریپت هم از زمان انتشار Node.js در سال 2009، به عنوان یک تکنولوژی سمت سرور، به سرعت در حال رشد است.
قبل از اینکه به سراغ تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت برویم، بهتر است اول با شباهتهای این دو زبان آشنا شوید. زیرا شاید با دانستن شباهتها، برای همیشه متوجه خواهید شد که این دو زبان جز در چند مورد، هیچ سنخیتی با هم ندارند و از جنبههای مختلف با هم تفاوت دارند.
شباهتهای اصلی جاوا و جاوا اسکریپت
شاید شباهتها کمتر از تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت باشد؛ اما باز هم به قدری مهم هستند که ارزش گفتن دارند. چند نمونه از این تشابهات عبارتند از:
- شیگرا بودن (OOP): هر دو زبان، توسعهدهنده را ملزم به کدنویسی بر اساس اشیا و روابط آنها با یکدیگر میکند. استفاده از افزونه به هر دو زبان امکان دسترسی به تکنیکهایی مثل وراثت، کپسولهسازی و پلیمورفیسم را میدهد.
- توسعه فرانتاند: از هر دو زبان میتوان در توسعه فرانتاند استفاده کرد. جاوا اسکریپت را میتوان به طور مستقیم در HTML از طریق فریمورکهای جاوا اسکریپت یا کتابخانه فراخواند. اما جاوا را میتوان به عنوان یک جاوا اپلت استفاده کرد.
- توسعه بکاند: هر دو زبان را میتوان در سمت سرور استفاده کرد. جاوا مدتها است که برای تقویت فناوریهای بک اند مثل Apache، JBoss و WebSphere استفاده میشود.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت به صورت کلی
باید به یاد داشته باشید که جاوا و جاوا اسکریپت برای اهداف کاملا متفاوت طراحی شدهاند. جاوا به عنوان یک زبان برنامهنویسی عمومی برای ساخت برنامههای مستقل طراحی شده است. در حالی که جاوا اسکریپت یک زبان برنامهنویسی است که به طور خاص برای ارتباط با فناوریهای وب، یعنی HTML ساخته شده است.
هنگامی که جاوا توسط Sun در سال 1991 منتشر شد، در ابتدا برای برنامهنویسی لوازم الکترونیکی مصرفی مثل VCRها مورد استفاده قرار گرفت. جاوا اسکریپت هم به منظور استفاده در کنار جاوا به عنوان یک زبان برنامهنویسی سمت کلاینت معرفی شد که میتوانست بدون نیاز به کامپایل در مرورگر اجرا شود. بیایید نگاهی دقیقتر به چند نمونه از تفاوتهای عمده بین این دو زبان داشته باشیم:
- کامپایل و تفسیرشده: این تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت یکی از مهمترین تفاوتها است. جاوا به عنوان یک زبان برنامهنویسی کامپایلشده شناخته میشود؛ در حالیکه جاوا اسکریپت یک زبان برنامهنویسی تفسیرشده است. تفاوت این دو در نحوه پیادهسازیشان است: جاوا به صورت بایت کد کامپایل و بر روی یک ماشین مجازی اجرا میشود ولی جاوا اسکریپت میتواند به طور مستقیم توسط یک مرورگر تفسیر شود. با ظهور کامپایل JIT، جاوا اسکریپت همچنین میتواند به صورت بایت کد بهینهسازیشده، کامپایل شود.
-
چک کردن دینامیک و استاتیک:
جاوا از چک کردن نوع استاتیک استفاده میکند، این یعنی نوع متغیر در زمان کامپایل بررسی میشود. برنامهنویس باید نوع (integer، double، string و غیره) هر متغیری که ایجاد میکند را مشخص کند. اما جاوا اسکریپت، مثل بسیاری از زبانهای اسکریپتنویسی، از نوع پویا استفاده میکند. لازم نیست که برنامهنویس هنگام نوشتن کد با این زبان، نوع هر متغیری که ایجاد میکند را مشخص کند. از آنجا که در زبان جاوا نوع داده مشخص میشود، کامپایلر دقیقا میداند که از چه نوع دادهای استفاده کند، کد معمولا سریعتر اجرا و از حافظه کمتری استفاده میشود. مزیت اصلی کدنویسی با جاوا اسکریپت به خاطر بررسی از نوع پویا در این است که لازم نیست برنامهنویس نوع داده را مشخص کند که این بهترین تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت است.
- همزمانی: توانایی مدیریت اجرای چندین دستورالعمل متوالی به طور همزمان در جاوا و جاوا اسکریپت بسیار متفاوت است. جاوا از چندین رشته برای انجام وظایف به صورت موازی استفاده میکند. اما جاوا اسکریپت، وظایف را از طریق سیستم صفی به نام حلقه رویداد و سیستم فورکینگی تحت عنوان Node Clustering کنترل میکند. در اکثر موارد، هر دو روش به خوبی کار میکنند، اما جاوا به طور کلی سریعتر است. زیرا به اشتراکگذاری حافظه رشته به رشته بسیار سریعتر از ارتباطات بین پردازشی است.
- کلاسمحور و پروتوتایپمحور: جاوا از شیوه وراثتی کلاسمحور استفاده میکند. یعنی یک رابطه از بالا به پایین، سلسلهمراتبی، مبتنی بر کلاس بین اجزای کد برقرار است که بر اساس آن خواص در یک کلاس تعریف میشوند و توسط یکی از اعضای آن به ارث برده میشوند. در جاوا اسکریپت، ارثبری پروتوتایپمحور است، یعنی تمام اشیاء میتوانند به طور مستقیم از اشیاء دیگر به ارث ببرند. سلسله مراتب در جاوا اسکریپت با اختصاص یک شی به عنوان یک نمونه اولیه با یک تابع سازنده انجام میشود.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر امنیت
جاوا و جاوا اسکریپت خیلی وقت است که پا به دنیای برنامهنویسی گذاشتهاند. به همین دلیل هکرها و کارشناسان امنیتی فرصتهای زیادی برای شناخت نقاط ضعف و آسیبپذیر هر زبان در اختیار دارند. برای درک تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر امنیتی، هر کدام را جداگانه بررسی کردهایم:
نقاط ضعف امنیتی جاوا
نقطه ضعفهای امنیتی رایج جاوا عبارتند از:
- تزریق به پایگاه داده یا SQL: یک نقطه ضعف است و زمانی اتفاق میافتد که یک برنامه وب نتواند ورودی کاربر را به فرمها و سایر اجزای رابط کاربری تبدیل کند. مهاجم یا هکر میتواند یک کوئری SQL را برای اجرای دستورات SQL در بک اند یا سمت سرور برنامه وب شما ارسال کند. برای جلوگیری از تزریق به SQL، باید ورودیهای کاربر را در برنامهتان پاک کنید.
- موجودیتهای خارجیXML : نقطه ضعف جاوا در کتابخانههای آن است که XML را تجزیه میکنند. هنگامی که یک تجزیهکننده XML با پیکربندی ضعیف، ورودی XML مخرب را پردازش میکند، مهاجم میتواند آن موجودیت خارجی را تغییر دهد تا هر مکان در دستگاه میزبان، به عنوان مثال، دادههای کاربر ذخیرهشده را هدف قرار دهد.
نقاط ضعف امنیتی جاوا اسکریپت
نقطه ضعفهای امنیتی جاوا اسکریپت عبارتند از:
- حملات Cross-Site Scripting یا XSS: وبسایتها یا وب اپلیکیشنها که قادر به اجرای یک سیاست با مبدا یکسان نیستند، یعنی در برابر حمله XSS آسیبپذیرند. در این حمله، مهاجم صفحه وب را میرباید تا کدهای مخرب را به بازدیدکنندگان تحویل دهد.
- تزریق به کد: در این حالت کد JavaScript یا Node.js به فرمهای وب و سایر بخشهای صفحه تزریق میشود. همانطور که دیدید تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت در تفسیر شده بودن جاوا اسکریپت است. به همین دلیل برای یک هکر آسانتر است که یک صفحه وب را با کدی که به صورت پویا از مفسر تولید میشود، دستکاری و سرقت کند.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر سرعت
مقایسه سرعت و عملکرد زبانهای مختلفی مثل جاوا و جاوا اسکریپت کاملا امکانپذیر نیست؛ اما بر اساس یک سری فاکتورها میتوان گفت هر کدام تا چه حد سریع هستند و چطور عمل میکنند. اول تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت را بر اساس سرعت جاوا میسنجیم.
سرعت جاوا
جاوا به عنوان یک زبان کامپایلشده، به طور طبیعی سریعتر از جاوا اسکریپت در هنگام اجرا بر روی یک ماشین مجازی است. توانایی اجرای فرایندها به صورت موازی در چندین رشته در جاوا، نباید دست کم گرفته شود. البته با اینکه شما میتوانید برنامههای جاوا را فورا و با سرعت فوقالعادهای بنویسید اما در عمل انجام درست آن واقعا دشوار است.
سرعت جاوا اسکریپت
جاوا اسکریپت به لطف JIT، مزایای یک زبان تفسیرشده و کامپایلشده را با هم دارد. برنامههای جاوا اسکریپت در ابتدا به صورت تفسیرشده اجرا میشوند اما کد را برای کامپایل JIT در آینده ذخیره میکنند. اکثر برنامههای کاربردی جاوا اسکریپتی هم از قابلیت مفسر و هم کامپایلری این زبان بهره میبرند که همین باعث بالا رفتن سرعت اجرایشان خواهد شد.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر میزان درآمد
متوسط حقوق یک کدنویس جاوا و جاوا اسکریپت بسته به مکان، سطح تجربه و حوزه کاریاش متفاوت است.
با این حال، میتوانیم بگوییم که دستمزد جاوا به طور کلی بیشتر است زیرا این زبان کاملتر است و در زمینههایی از برنامهنویسی استفاده میشود که نیاز به مهارت و دانش پیچیدهتر دارد. مثلا این زبان تقاضای زیادی در صنایع قدیمی مثل بانکداری، خودرو، تجارت و غیره دارد. البته این بدان معنا نیست که جاوا اسکریپت انعطافپذیر نیست. مثلا شرکتهای مدرنی مثل اوبِر، فیسبوک و نتفلیکس به شدت به سمت فناوریهای مبتنی بر این زبان روی آوردهاند. حتی حقوق یک توسعهدهنده جاوا اسکریپت در نیویورک 108 هزار دلار و یک توسعهدهنده جاوا، 105هزار دلار است که همانطور که میبینید، تفاوتشان نهایتا در حد 10 هزار دلار است. اگر حقوق بالای برنامهنویسی وسوسهتان کرده است و کمی از حد مبتدی بالاتر هستید، میتوانید با شرکت در بوت کمپ برنامهنویسی جاوا به صورت حرفهای وارد بازار کار شوید.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر کاربرد
جاوا یکی از زبانهای برنامهنویسی است که به طور گسترده برای ایجاد برنامههای دسکتاپ و تلفن همراه و برنامهنویسی سمت سرور استفاده میشود.
برخی از کاربردهای این زبان عبارتند از:
- برنامههای دسکتاپ: جاوا قابلیت ایجاد رابطهای کاربری گرافیکی و برنامههای مستقل که بر روی هر دستگاه با JVM اجرا شوند را دارد. یکی از این برنامهها، Acrobat Reader است که از برخی از کامپوننتهای جاوا مثل کتابخانه iText برای دستکاری و ایجاد اسناد PDF استفاده میکند.
- برنامههای تلفن همراه: جاوا به خاطر توسعه برنامههای اندرویدی بسیار شناختهشده و محبوب است. یک نمونه فوقالعاده از این برنامهها، Spotify است که به شما اجازه میدهد موسیقی، پادکست و لیست پخش موزیک را پخش کنید.
- برنامهنویسی سمت سرور: به عنوان مثال، گوگل یک سرویس وب است که از جاوا برای برخی از بخشهای موتور جستجوی خود استفاده میکند.
- بازیها: از جاوا میتوان برای ساختن بازیهای دو و سهبعدی که بر روی هر دستگاه با JVM اجرا میشود، استفاده کرد. یک نمونه از کاربردهای این زبان در بازی ویدیویی Minecraft است که به شما اجازه میدهد دنیای مجازی بلوکی بسازید.
- سختافزار: بارزترین تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت در همین کاربرد جاوا اسکریپت در سختافزار و اینترنت اشیا است. به عنوان مثال، Airbiquity از این زبان برای به روزرسانی نرمافزار و سیستمعامل اتومبیلهای متصل از راه دور استفاده میکند.
جاوا اسکریپت:
جاوا اسکریپت هم زبانی است که عمدتا برای ایجاد وبسایت های تعاملی و وب اپلیکیشنها استفاده میشود، اما امروزه کاربردهای دیگری هم به آنها اضافه شده است. چند نمونه از کاربردهای آن عبارتند از:
- توسعه وب: با جاوا اسکریپت میتوان وبسایت های پویا و تعاملی و برنامههای وب ایجاد کرد. به عنوان مثال، Gmail از JS استفاده میکند تا کاربران بتوانند ایمیلها را ارسال و دریافت کنند، مخاطبینشان را مدیریت کنند، صندوقهای پستیشان را سازماندهی کنند و کلی کار دیگر انجام دهند.
- توسعه فرانت اند: میتوان از این زبان برای ایجاد رابطهای کاربری (UI) و تجربه کاربری (UX) برای برنامه های وب استفاده کرد. به عنوان مثال، فیسبوک از جاوا اسکریپت برای ایجاد رابط کاربری که فیدهای خبری، لیست دوستان، اطلاعیهها، پیامها و غیره را به کاربران نشان می دهد، استفاده میکند. برای ایجاد مشخصههای تجربه کاربری مثل فیدبکها، نظرات، لایکها، اشتراکها و غیره هم از این زبان استفاده میکند.
- توسعه بک اند: جاوا اسکریپت همچنین میتواند سیستم بک اند را برای وب اپلیکیشنها راهاندازی کند. به عنوان مثال، PayPal از JS برای رسیدگی به معاملات پرداخت، تایید کاربر، تبدیل ارز و غیره استفاده میکند.
- توسعه موبایل: جاوا اسکریپت میتواند برنامه های تلفن همراهی ایجاد کند که روی تمام پلتفرمها اجرا شود. به عنوان مثال، اینستاگرام یک برنامه تلفن همراه است که از JS برای نشان دادن فیدها، استوریها، اکسپلورر و غیره استفاده میکند. همچنین از JS برای ایجاد ویژگیهای تجربه کاربری مثل فیلترها، برچسبها، پیامهای مستقیم و غیره استفاده میکند.
بالاخره جاوا بهتر است یا جاوا اسکریپت؟
بهتر است همینجا این را بگوییم هیچ زبانی برتر از دیگری نیست. جاوا اسکریپت به عنوان یک زبان برنامهنویسی در زمینه فرانتاند، نسبت به بقیه زبانهای اسکریپتی و حتی جاوا یک سر و گردن بالاتر است. از سوی دیگر، جاوا هم یک زبان مستقل است که میتوان از آن برای ساختن برنامههای دسکتاپ، بازی، وب اپلیکیشنها و توسعه سمت سرور استفاده کرد. در نهایت برنامهنویس یا توسعهدهنده است که تصمیم میگیرد کدام زبان برای پروژه او بهتر است. اگر نمیدانید کدام زبان را باید انتخاب کنید، باید نوع پروژهای که روی آن کار میکنید را در نظر بگیرید و ببینید چه چیزهایی مورد نیاز است و خواسته پروژه شما چیست.
جمعبندی
همانطور که دیدید تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت کم نیست، اما اگر بخواهیم اصلیترین تفاوت این دو زبان را نام ببریم، باید جاوا اسکریپت زبان برنامهنویسی است که بر روی مرورگرها اجرا می شود تا قابلیتهایی را به صفحات استاتیک اضافه کند. جاوا هم یک زبان سمت سرور است که باید در بایت کد کامپایل شود و در JVM برای ایجاد و اجرای برنامه ها و برنامه ها اجرا شود. به هر حال تا در عمل با یک زبان کار نکنید شاید آنطور که باید متوجه تفاوتهای آن نشوید. به همین دلیل توصیه میکنیم در دورههای آموزش جاوا اسکریپت که سادهتر هم هست، شرکت کنید و ملموستر با این زبان آشنا شوید.
برخی از سؤالات متداول
در این بخش به پرتکرارترین سوالات شما در مورد جاوا و جاوا اسکریپت میپردازیم.
با وجود تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر منحنی یادگیری، بهتر است اول به سراغ کدام رفت؟
معمولا همه اول به سراغ یادگیری جاوا میروند و آن را ترجیح میدهند اما آسان بودن جاوا اسکریپت هم از سوی دیگر وسوسه برانگیز است. این به خود شما بستگی دارد که کدام زبان را میخواهید اول یاد بگیرید.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر منحنی یادگیری چگونه است؟
جاوا اسکریپت آسانتر از جاوا است؛ زیرا نیاز به دانش قبلی خاصی ندارد. شما فقط نیاز به یک ویرایشگر متن و کمی دانش در زمینه HTML و CSS برای شروع یادگیری جاوا اسکریپت برای توسعه وب دارید.
از آنجا که تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت بسیار زیاد است، آیا میتوان جاوا اسکریپت را بدون دانستن جاوا، یاد گرفت؟
بله، شما میتوانید جاوا اسکریپت را بدون دانستن جاوا یاد بگیرید زیرا هیچ ارتباطی بین این دو وجود ندارد. جاوا اسکریپت عمدتا برای توسعه فرانت اند استفاده میشود.