جاوا اسکریپت چیست؟
امروزه زبانهای زیادی برای توسعه وب وجود دارند؛ اما جاوا اسکریپت اگر از همه آنها معروفتر نباشد، ناشناخته هم نیست. این زبان که بیشتر برای ایجاد و طراحی صفحات وب کاربرد دارد، در محیطهای غیر از دنیای اینترنت هم استفاده میشود. اگر مبتدی هستید و تازه این نام به گوشتان خورده، یا قبلا چیزهایی شنیدهاید اما دقیقا نمیدانید با چه زبانی سر و کار خواهید داشت، جای درستی آمدهاید. امروز در این مقاله سعی داریم به معرفی این زبان برنامهنویسی بپردازیم و شما را با ویژگیها، تفاوتهایش با زبان جاوا و هر آنچه که لازم است بدانید، آشنا کنیم و در نهایت بدانید که جاوا اسکریپت چیست؟!
تعریف کامل JavaScript چیست؟
جاوا اسکریپت در واقع یک زبان برنامهنویسی برای ایجاد محتوای صفحه وب پویا است. این زبان، عناصری مثل منوهای کشویی، گرافیک متحرک و رنگهای پسزمینه پویا را برای بهبود تعامل بازدیدکنندگان سایت با صفحات وب یا اپلیکیشنها، سرورها و حتی بازیها به وجود میآورد.
این زبان در کنار HTML و CSS کار میکند و مکمل CSS در قالببندی عناصر HTML است و در عین حال سایت را برای کاربر تعاملپذیر خواهد کرد. متاسفانه CSS به تنهایی فاقد این قابلیت است.
اما این زبان اولین بار از کجا وارد دنیای برنامهنویسی شد؟ در ادامه به تاریخچه مختصری در این باره میپردازیم.
تاریخچه جاوا اسکریپت
زبان جاوا اسکریپت در سال 1995 توسط Brendan Eich که مهندس Netscape بود، ایجاد شد. در ابتدا قرار بود Mocha نامیده شود؛ اما بعدها به Livescript، تغییر نام داد. این زبان اولین بار در دسامبر سال 1995، در مرورگر نت اسکیپ نسخه 2.0B3، معرفی و به کار گرفته شد. زمانی که جاوا اسکریپت به اینترنت اکسپلورر اضافه شد، Jscript نامیده شد.
این زبان، برخلاف بسیاری از زبانهای برنامهنویسی، هیچ کانسپتی از ورودی یا خروجی ندارد. در واقع طراحی شده است تا به عنوان یک زبان برنامهنویسی در یک محیط میزبان اجرا شود و محیط میزبان، مکانیسمهایی را برای برقراری ارتباط با جهان خارج فراهم میکند.
مشخصات و ویژگیهای جاوا اسکریپت
با پیشرفت تکنولوژی مرورگرها و جاوا اسکریپت، قابلیتهای این زبان خیلی بیشتر از قبل شده است. در این بخش چند نمونه از ویژگیهای آن را با هم مرور خواهیم کرد که به شما در فهمیدن اینکه Javascript چیست، کمک میکند:
- جاوا اسکریپت در وهله اول برای دستکاری DOM یا همان مدل شیگرای سند ایجاد شد. وبسایتهای قبلی عمدتا استاتیک بودند و پس از ایجاد JavaScript بود که وبسایتهای پویا به وجود آمدند.
- توابع در این زبان، اشیاء هستند. آنها ممکن است ویژگیها و رفتارشان مثل سایر اشیاء باشد. از طرفی میتوانند به عنوان آرگومان، به توابع دیگر منتقل شوند.
- این زبان میتواند تاریخ و زمان را مدیریت کند.
- اگرچه فرمها با استفاده از HTML ایجاد میشوند اما اعتبارسنجی فرمها، بر عهده جاوا اسکریپت است.
- کامپایلر لازم ندارد.
مزایا و معایب جاوا اسکریپت
اول از همه در مورد مزایای این زبان صحبت خواهیم کرد تا با دلیل محبوبیت آن بیشتر آشنا شوید.
مزایای جاوا اسکریپت چیست؟
با وجود زبانهای متعددی که وجود دارد، شاید یادگیری جاوا اسکریپت ضروری به نظر نرسد. اما این زبان مزایای زیادی دارد که قطعا متقاعدتان خواهد کرد یادگیری آن را شروع کنید. چند نمونه از این مزیتها عبارتند از:
1-سرعت
از آنجا که جاوا اسکریپت یک زبان “تفسیر شده” است، زمان مورد نیاز سایر زبانهای برنامه نویسی، مثل جاوا برای کامپایل را کاهش میدهد. جاوا اسکریپت همچنین یک زبان سمت کلاینت است که اجرای برنامه جاوا اسکریپت را تسریع میکند زیرا باعث صرفهجویی در زمان مورد نیاز برای اتصال به سرور میشود.
2- سادگی
فهمیدن اینکه Javascript چیست و چطور باید با آن کار کرد، آسان است. ساختار سادهای هم دارد که کار را هم برای کاربران و توسعهدهندگان، آسان میکند. راحت میتوان آن را پیادهسازی کرد و همین باعث صرفهجویی در هزینهها برای توسعه محتوای پویا برای وب میشود.
3- محبوبیت
از آنجا که تمام مرورگرهای مدرن از جاوا اسکریپت پشتیبانی میکنند، تقریبا در همه جا دیده میشود. همه شرکتهای از جمله گوگل، آمازون، PayPal و غیره معروف از جاوا اسکریپت، به عنوان یک ابزار استفاده میکنند.
4- قابلیت استفاده در کنار سایر زبانها
جاوا اسکریپت با سایر زبانهای برنامهنویسی عالی کار میکند، به همین دلیل بسیاری از توسعهدهندگان از آن در توسعه بسیاری از برنامهها کمک میگیرند. ما میتوانیم این زبان را در هر صفحه وب یا داخل اسکریپت یک زبان برنامهنویسی دیگر قرار دهیم.
5- کم شدن بار سرور
از آنجا که جاوا اسکریپت در سمت کلاینت عمل میکند، اعتبارسنجی دادهها به جای ارسال آنها به سرور، در خود مرورگر امکانپذیر است. در صورت بروز هر گونه مشکل، لازم نیست کل وبسایت دوباره بارگذاری شود. مرورگر فقط بخش انتخابشده صفحه را به روز میکند.
6- رابط غنی
جاوا اسکریپت رابطهای مختلفی برای ایجاد صفحات جذاب در اختیار توسعهدهندگان قرار میدهد. کشیدن و رها کردن اجزاء یا اسلایدرها باعث میشود رابط صفحات وب از نظر کاربری جذابتر شوند. این امر باعث بهتر ارتباط برقرار کردن کاربر با صفحه وب میشود.
7- افزونههای از پیش تعریف شده
افزونههای شخص ثالثی مثل Greasemonkey (یکی از افزونه موزیلا فایرفاکس)، به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا قطعه کدهای از پیش تعریفشدهای را به کدشان اضافه کنند که در وقت و هزینه صرفهجویی میشود. این افزونهها به توسعهدهندگان کمک میکند تا برنامههای جاوا اسکریپت را نسبت به سایر زبانهای برنامهنویسی، بسیار سریعتر و راحتتر بسازند.
8- تطبیق پذیری
در حال حاضر میتوان از جاوا اسکریپت در توسعه فرانتاند و بکاند استفاده کرد. برای توسعه بکاند میتوان از NodeJS و از کتابخانه هایی مثل AngularJS، ReactJS و غیره در توسعه فرانت اند کمک گرفت.
معایب JavaScript
این زبان به شدت محبوب است و کاراییهای زیادی دارد، اما از طریق معایب آن میتوان فهمید که جاوا اسکریپت چیست و چه نقصهایی دارد.
1-نداشتن امنیت در سمت کلاینت
از آنجا که کد جاوا اسکریپت برای کاربر قابل مشاهده است، دیگران ممکن است از آن با اهداف خرابکارانه سوء استفاده کنند. مثلا ممکن است از سورسکد بدون احراز هویت استفاده شود. همچنین، قرار دادن برخی از کدها در سایت بسیار راحت انجام میشود که متاسفانه، امنیت دادهها در وبسایت را به خطر میاندازد.
2- پشتیبانی مرورگر
جاوا اسکریپت در مرورگرهای مختلف، متفاوت تفسیر میشوند. بنابراین، کد باید قبل از انتشار در پلتفرمهای مختلف اجرا شود. مرورگرهای قدیمی از برخی از توابع جدید پشتیبانی نمیکنند و باید آنها هم بررسی شوند.
3- نداشتن قابلیت دیباگ
اگرچه برخی از ادیتورهای HTML، از ویژگی دیباگ یا همان اشکالزدایی پشتیبانی میکنند، اما به اندازه سایر ادیتورهایی مثل ادیتورهای C/C++، کارآمد نیستند. همچنین، از آنجا که مرورگر هیچ خطایی را نشان نمیدهد، برای توسعهدهنده دشوار است که مشکل را تشخیص دهد.
4- وراثت تکی یا منفرد
جاوا اسکریپت فقط از وراثت تکی (Single Inheritance) پشتیبانی میکند. برخی از برنامهها ممکن است به این ویژگی زبانهای شیگرا، نیاز داشته باشند.
5- عملکرد بیتی کُند
جاوا اسکریپت یک عدد را به عنوان یک عدد ممیز شناور 64 بیتی ذخیره میکند و عملگرها بر روی عملوندهای 32 بیتی عمل میکنند. بنابراین، جاوا اسکریپت عدد را به اعداد صحیح 32 بیتی تبدیل میکند، بر روی آنها عملیات انجام میدهد و آنها را به اعداد جاوا اسکریپت 64 بیتی تبدیل میکند. این تبدیل مداوم زمان بیشتری را در تبدیل عدد به عدد صحیح میگیرد. در نتیجه زمان لازم برای اجرای اسکریپت را افزایش و سرعت را کاهش میدهد.
6- توقف اجرای برنامه
وجود یک خطا در کد، میتواند اجرای کل کد جاوا اسکریپت در وبسایت را متوقف کند. طوری که، کاربر فکر میکند جاوا اسکریپت وجود ندارد. با این حال، مرورگرها با این خطاها مدارا میکنند!
کاربردهای جاوا اسکریپت
جاوا اسکریپت یک زبان برنامهنویسی همهفن حریف است و تقریبا در همه جا از صفحات وب گرفته تا برنامههای تلفن همراه استفاده میشود. برخی از کاربردهای بسیار مهم جاوا اسکریپت به شرح زیر است:
1-توسعه وب
اکثر توسعهدهندگان وب از جاوا اسکریپت برای توسعه سایتها استفاده میکنند، زیرا هم در فرانتاند و هم بکاند، کارآمد است. HTML ساختاری را به یک صفحه میدهد و CSS، برای دادن سبک به صفحات وب استفاده میشود. اما جاوا اسکریپت برای بهروزرسانی پویا ویژگیها کاملا ضروری است. در واقع از این زبان برای ایجاد یک صفحه وب تعاملی استفاده میشود.
2- ایجاد برنامههای تکصفحهای
یکی از بهترین کاربردهای زبان برنامهنویسی جاوا اسکریپت این است که میتوان برنامههای تکصفحهای را با کمک کتابخانههایی مثل ReatJs، AngularJs، PolymerJs و VueJS، ایجاد کرد.
3- توسعه اپلیکیشن موبایل
برنامههای تلفن همراه به بخشی جداییناپذیر از زندگی ما تبدیل شدهاند و کارهای روزمره را برای ما بسیار آسانتر کردهاند. بد نیست برخی از آنها را از یک زاویه دیگر بررسی کنید تا متوجه شوید JavaScript چیست و چطور یک اپلیکیشن را تعاملیتر میکند. زیرا بسیاری از این اپلیکیشنها با زبان جاوا اسکریپت ساخته میشوند. فریمورکهای زیادی در جاوا اسکریپت وجود دارد که برای توسعه برنامههای وب استفاده میشود.
4- توسعهی بازی
یکی از کاربردهای مهم جاوا اسکریپت، توسعه بازی است. این زبان به خاطر خاصیت تطبیقپذیریاش، تقریبا روی تمام دستگاهها اجرا میشود. جاوا اسکریپت معمولا در کنار HTML5 در توسعه بازیها استفاده میشود. برای گرافیک بازی نیز، از کتابخانه EaselJS بهره میگیرند.
5- ایجاد وبسرور و اپلیکیشن سرورها
جاوا اسکریپت فقط در توسعه فرانتاند کاربرد ندارد. فریمورک NodeJs آن، برای بک اِند و همچنین برای ایجاد وبسرورها استفاده میشود. این فریمورک جاوا اسکریپت، در تمام انواع سیستمعاملها از جمله مک، لینوکس و ویندوز بسیار خوب کار میکند.
6- برنامههای ساعتهای هوشمند
در حال حاضر ساعتهای هوشمند جایگزین جمع و جورتر تلفنهای همراه شدهاند. برای توسعه برنامه برای ساعتهای هوشمند، جاوا اسکریپت یک کتابخانه به نام Pebble دارد که برای برنامههایی که نیاز به اینترنت دارند تا کار کنند، خیلی کارآمد است. از کتابخانه Bangle هم در ساختن اپلیکیشنهای این ساعتها استفاده میشود.
7 -ساخت برنامههای طراحی
هنرمندان و طراحان میتوانند با کمک عنصر بوم جاوا اسکریپت، در صفحات وب طراحیهای دو بعدی و سهبعدی ایجاد کنند. این کاربرد برای پروژههای هنر دیجیتال، عالی است.
8- تهیه نمودارها و گزارشها
کتابخانههای بسیاری در این زبان وجود دارد که نمودارها را با توجه به دادههای دادهشده آماده میکنند، اما کار با Chart.js بسیار آسانتر است و برنامه را آماده کنید.
9- ارائه
آماده کردن اسلایدهای مخصوص ارائه با جاوا اسکریپت میتواند جذابتر از پاورپوینت باشد. این اسلایدها را میتوان با استفاده از کتابخانههای جاوا اسکریپتی مثل RevealJS و BespokeJS، تهیه کرد. یکی از مزایای اصلی چنین ارائههایی این است که میتوان آنها از طریق یک لینک، در دسترس همه قرار داد.
10- یادگیری ماشین با جاوا اسکریپت
اگرچه برای یادگیری ماشین، زبان پایتون همیشه بر هر زبان برنامهنویسی دیگری ارجحیت دارد؛ اما جاوا اسکریپت هم در ایجاد مدلهای یادگیری ماشین بسیار پیشرفت داشته است. کتابخانههایی که از جاوا اسکریپت برای یادگیری ماشین بهره میبرند، همچنان در حال رشد است. یکی از آنها ml5.js است که میتواند در توسعه وب بسیار کارآمد باشد.
این زبان به خاطر گستردگی و کتابخانه و فریمورکها و همینطور سادگی که دارد، بسیاری از برنامهنویسان را ترغیب میکند تا در زمینههای مختلف برنامهنویسی از جمله گیمینگ، هوش مصنوعی، وب اپلیکیشنها و…، از آن استفاده میکنند. مواردی که در این مقاله گفته شد، چکیدهای از این کاربردها بود. توصیه میکنیم اگر علاقهمند هستید بیشتر در این زمینه بدانید، مقالهای در این زمینه تحت عنوان “کاربرد جاوا اسکریپت چیست؟” را حتما مطالعه کنید.
تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت
جاوا و جاوا اسکریپت دو زبان برنامهنویسی متمایز هستند که هر کدام کاربردهای مختلفی دارند. جاوا یک زبان برنامهنویسی مبتنی بر شی (object-based) است، اما جاوا اسکریپت یک برنامه شیگرا (Object Oriented) است. جاوا اسکریپت بیشتر در برنامههای وب استفاده میشود، در حالی که جاوا به طور گسترده در توسعه اپلیکیشنها، دستگاههای هوشمند و بکاند کاربرد دارد. در واقع جاوا بیشتر تحت ویندوز و اندروید و نوع اسکریپت آن تحت وب است.
در مورد دستمزد و تقاضای این دو زبان در بازار کار هم باید بگوییم که جاوا اسکریپت یک زبان مکمل است، به این معنا که اگر یک طراح فرانتاند باشید، باید HTML و CSS را هم بلد باشید و بر جاوا اسکریپت هم در کنار این دو تسلط داشته باشید. اما جاوا یک زبان مستقل است. نگران نباشید، برای هر دو زبان تقاضا هست، فقط باید ببینید به چه چیزی بیشتر علاقه دارید. اگر نمیتوانید درست تصمیم بگیرید، پیشنهاد میکنیم در دوره جاوا اسکریپت شرکت کنید و با مطالعه سرفصلها و کد زدن ببینید JavaScript چیست و آیا آن را دوست دارید یا خیر!
جاوا اسکریپت؛ زبان کامپایلشده یا مفسر؟
سوالی که ممکن است قبل از آموزش جاوا اسکریپت برایتان به عنوان یک برنامهنویس به وجود بیاید این است که این زبان قابلیت کامپایل دارد؟ بله JavaScript، هم یک زبان کامپایلری و هم یک زبان تفسیر شده است. در نسخههای قبلی، جاوا اسکریپ تنها از مفسر استفاده میکرد، یعنی کد را خط به خط اجرا میکرد و بلافاصله نتیجه را نشان میداد. اما خیلی روند اجرا را کند میکرد. بنابراین، در نسخههای جدیدتر، پس از V8، کامپایلر JIT هم برای بهینهسازی اجرا و نمایش سریعتر نتیجه در این زبان گنجانده شد.
فریمورکهای جاوا اسکریپت
درست همانطور که اسکلت ما انسانها، چارچوبی است تا بدن ما را نگه دارد و به آن فرم میدهد، یک فریمورک یا چارچوب جاوا اسکریپتی هم، به عنوان پایه اصلی برای یک وبسایت یا برنامه خاص عمل میکند. اگر مبتدی هستید در ادامه چند نمونه از فریمورکهای این زبان را معرفی خواهیم کرد تا اگر جایی به گوشتان خورد، گیج نشوید. اما اگر در دورههای آموزش زبان جاوا اسکریپت شرکت کردهاید، بد نیست به طور مفصلتری با این فریمورکها و همینطور کتابخانههای این زبان آشنا شوید. ما در یک مقاله دیگر تحت عنوان “معرفی و مقایسه فریمورکهای جاوا اسکریپت” بیشتر به این مسئله خواهیم پرداخت.
10 فریمورک برتر جاوا اسکریپت
فعلا همین که نام این ده مورد و توضیح مختصری دربارهشان بدانید، برای مبحث جاوا اسکریپت چیست، کفایت میکند.
1-Angular
این فریمورک، به صورت TypeScript نوشته شده و توسط Google توسعه یافته است. آنگولار یک فریمورک وب اپلیکیشن Open Source است که برای توسعه برنامههای تک صفحهای (SPA) استفاده میشود.
2-React
React در سال 2013 معرفی و توسط فیسبوک توسعه داده شد. از این فریمورک میتوان در ایجاد رابطهای کاربری تعاملی استفاده کرد.
3- Vue.js
Vue.js یک فریمورک جاوا اسکریپت رایگان و متن باز است که یک فریمورک پیشرفته برای فرانتاند به حساب میآید. قابل دسترس است، یادگیری آسانی دارد و میتوان از آن هم برای برنامههای کوچک و هم بزرگ استفاده کرد.
4-Ember.js
فریمورک اِمبِر که در سال 2011 منتشر شد، رایگان است. هدف اصلی این فریم ورک ایجاد رابط کابری تعاملی بدون در نظر گرفتن اندازه وبسایت است.
5-Meteor
Meteor کاربردهای مختلفی دارد. میتوان از این فریمورک برای توسعه بکاند، فرانتاند و مدیریت پایگاه داده و منطق کسب و کار استفاده کرد. متئور بهترین ابزار برای نوشتن کد به منظور اجرا روی چندین پلتفرم است.
6-Mithril
این یک فریمورک جاوا اسکریپت مدرن است و عمدتا برای برنامههای تکصفحهای و همینطور توسط سیستمعاملهای متنباز استفاده میشود.
7-Node.js
این فریمورک برای اجرای جاوا اسکریپت در خارج از مرورگر وب ساخته شده است و روی پلتفرمهای مختلف کار میکند.
8-Polymer
این کتابخانه جاوا اسکریپت توسط گوگل توسعه یافته است. البته پلیمر، یک فریمورک متنباز هم هست و برای نوشتن برنامههای تکصفحهای، به خوبی عمل میکند. همچنین قابلیتهایی دارد که به توسعهدهندگان در نوشتن عناصر سفارشی، کمک میکند.
9-Aurelia
این فریمورک جاوا اسکریپت برای توسعه وبسایتهای گسترده، مفید است، اما یادگیری آن میتواند کمی دشوار باشد. البته در حال حاضر این فریمورک به اندازه قبل، محبوب نیست.
10-Backbone.js
این فریمورک جاوا اسکریپت برای ایجاد برنامههای تکصفحه استفاده میشود. به دلیل ویژگیهایی هم که دارد، به برنامهنویس کمک میکند تا با کدهای نسبتا کمتر، از توابع پیچیدهتری استفاده کند.
جمعبندی
همانطور که دیدید، جاوا اسکریپت در همه جا استفاده میشود و پرکاربردترین زبان برنامه نویسی است. استفاده گسترده از این زبان، آن را به یک زبان ضروری برای هر توسعهدهنده تبدیل کرده است زیرا در بیش از 90٪ وب، استفاده میشود. به علاوه برای اپلیکیشننویسی و توسعه بازی که این روزها بازار داغی دارند، به شدت کاربرد دارد. یادگیری این زبان هم بسیار آسان است و کمکتان میکند و فرصتهای شغلی مختلفی از جمله توسعهدهنده فرانت اِند وارد بازار کار شوید. باید جاوا اسکریپت را یاد بگیرید و تمرین کنید تا تبدیل به یک توسعهدهنده وب شوید.
برخی از سوالات متداول
به عنوان مخاطب مقاله “جاوا اسکریپت چیست”، سوالات بیشتری برایتان به وجود آمده باشد. ما در ادامه به چند نمونه از آنها پاسخ خواهیم داد.
چه سایتها و برنامههایی با جاوا اسکریپت توسعه یافتهاند؟
در توسعه سایتها و اپلیکیشنهای معروفی مثل گوگل، فیسبوک، لینکدین، پیپال، تلگرام، اوبِرو حتی برنامه دیوار، از این زبانبرنامهنویسی کمک گرفته شده است.
یادگیری جاوا آسانتر است یا جاوا اسکریپت؟
جاوا یک زبان نوع استاتیک است که سینتکس سختی دارد، در حالی که جاوا اسکریپت یک زبان پویاست که سینتکس انعطافپذیر و روانتری دارد. یادگیری هر دو زبان آسان است اما اکثر مبتدیها برنامهنویسی طراحی وب را با جاوا اسکریپت شروع میکنند، زیرا نحو سادهتری دارد.
چرا جاوا اسکریپت به عنوان یک زبان برنامهنویسی کمحجم و سبک شناخته میشود؟
جاوا اسکریپت به دلیل اینکه کمتر از CPU کار میکشد، پیادهسازی آسان و نحو مینیمالیستی است، سبک به حساب میآید. در این زبان با همه چیز به عنوان یک شیء رفتار میشود.
فشار زیادی هم روی RAMتان وارد نمیکند و در مرورگر اجرا میشود. علاوه بر این، در مقایسه با سایر زبانهای برنامهنویسی، کتابخانهها یا فریمورکهای داخلی کمتری دارد که دلیل دیگری برای کم حجم بودن آن است.